Các dự án sẽ được tài trợ, nhưng sẽ chả mất một tí phần trăm cổ phần nào cả. Đây là một điểm tạo động lực cực kì tốt cho những nhà phát triển ý tưởng.
Trong bối cảnh công nghệ blockchain đang ở đầu dốc của sự phát triển và rất nóng sốt trong những năm qua. Sự ứng dụng trên nền blockchain giờ đây không chỉ dừng lại ở việc phát hành các đồng cryptocoin mà đã đẩy mạnh phát triển hơn về mặt ứng dụng cho xã hội. Đi đầu có lẽ là cộng đồng Etherium với hàng loạt những game, dApp được thiết kế trên nền tảng ERC20. Hàng ngàn NFT game, marketplace, các metaverse, và các dApp được các team phát triển để thỏa mãn nhu cầu của người dùng. Tuy nhiên, mặt hạn chế của nền tảng ERC20 là một rào cản lớn trong việc phát triển ứng dụng. Khả năng mở rộng là thách thức lớn đối với Ethereum. Với tình hình hiện tại, một giao dịch vào lúc cao điểm sẽ dẫn đến phí cao và sự chậm trễ, mà bình thường thì gas fee cũng đã cao rất nhiều so với những hoạt động giao dịch nhỏ rồi, chắc bạn cũng như tôi có điên mà trả phí gas hết vài trăm đô cho một tài sản mua chỉ vài chục đô nhỉ.
Vì lý do đó mà hàng loạt những network mới được phát triển nhằm mục đích thay thế cho nền tảng ERC20 của Etherium. Trong đó đi đầu có lẽ là Cardano, với khả năng mở rộng mạnh mẽ mà không có ảnh hưởng lớn tới bảo mật. Lần đầu tiên thử nghiệm vào năm 2017, nó có thể xử lý được 257 giao dịch mỗi giây – cách xa rất nhiều so với Bitcoin là 4.7 và Etherium là 15-20. Rõ ràng, điều này sẽ giúp cho mạng lưới Cardano chiếm được ưu ái từ các nhà phát triển nhiều hơn trong tương lai. Cardano là nền tảng được phát triển bởi các kỹ sư, học giả và một người đồng sáng lập Ethereum và nó là blockchain đầu tiên được đánh giá ngang hàng và phát triển về mặt học thuật bởi một nhóm các chuyên gia trong lĩnh vực này.
Nhưng một điểm nổi bật mà tôi cảm nhận thấy ổ Cardano ecosystem đó là văn hóa phi tập trung được thể hiện rõ ràng từ gốc đến ngọn. Và rõ nhất ở dự án Catalyst, nơi kiến tạo một cách chủ động các dự án ứng dụng, cũng như cải thiện cơ sở hạ tầng cho Cardano ecosystem hiện tại và tương lai.
Tóm tắt ngắn gọn về Catalyst theo như tôi trải nghiệm thì nó giống như chương trình funding cho các startup, các ý tưởng khởi nghiệp vậy. Nhưng nó có những điểm cực kì đặc biệt mà chưa một bên nào có đó là:
Và nhờ việc chủ động phát triển cộng đồng Catalyst để phát triển các ý tưởng trên nền tảng Cardano như thế mà giá trị của Cardano ecosystem ngày càng lớn mạnh. Mặc dù hiện tại các dự án vẫn đang trong giai đoạn phát triển, tuy nhiên Cardano được đánh giá là nền tảng có người dùng trung thành nhất và cộng đồng lớn nhất trong thế giới blockchain. Bạn sẽ thấy rằng đồng ADA của Cardano không giống như những đồng meme coin khác lên xuống thất thường, điều đó một phần nào chứng minh được tính ổn định và sự trung thành của các nhà đầu tư.
Quay lại dự án Catalyst, là chủ đề chính của bài blog này. Tôi sẽ giới thiệu dự án được vận hành thế nào sau đây.
Các vòng Funding
"Mỗi một vòng funding tại Catalyst project sẽ được diễn ra trong vòng 12 tuần"
Thời gian đôi khi có chênh lệch 1-2 tuần tùy vào tình hình cụ thể ở bên trong. Và toàn bộ quá trình 12 tuần này sẽ được chia làm 3 giai đoạn với 11 bước nhỏ trong đấy. Ở bài viết này tôi sẽ tóm tắt ngắn gọn thôi, nếu bạn quan tâm thật sự thì có thể vào trang web của Catalyst tại https://projectcatalyst.org/ hoặc theo dõi các bài blog, vlog khác của tôi sẽ có nhiều chi tiết hơn. Các giai đoạn gồm:
Tạm dịch là giai đoạn sáng tạo. Ở giai đoạn này tôi sẽ chia làm 3 nhóm chính dưới đây:
- Nhóm 1, bao gồm bước gọi là Ideation: đây là quãng thời gian mà mọi người trong cộng đồng sẽ chia sẻ insight, ví dụ, quan điểm, kinh nghiệm… về đủ thứ theo định hướng của dự án Catalyst và các challenge. Với tôi, tôi thấy nó nhằm mục đích kích phát và thúc đẩy các nhà phát triển ứng dụng, hay giải quyết vấn đề gặp phải trong hệ sinh thái Cardano để người đề xuất ý tưởng nhận định và quyết định về ý tưởng mà họ sắp để xuất để giúp ích cho cộng động thế nào. Nhưng tôi nghĩ rằng đa phần các dự án cải thiện về cơ sở hạ tầng của Cardano & dự án Catalyst thì hoạt động theo kiểu này. Còn các dự án ứng dụng thì các team đa phần chuẩn bị từ trước rồi.
- Nhóm 2, bao gồm 3 bước chủ yếu dành riêng cho các team ý tưởng là Submit proposals, Refine proposals & Finalize proposals. Mục đích chủ yếu là để họ trình bày ý tưởng của họ và chỉnh sửa nó theo góp ý của những thành viên trong cộng đồng rồi nộp nó để được đánh giá ở phần sau. Lợi ích của bước này đặc biệt là ở phần nhận xét. Khi bạn đưa proposal của mình lên trên cho cộng đồng xem, thì họ sẽ nhận xét để bạn chỉnh sửa lại cho nó phù hợp với tiêu chí và cũng giúp cho ý tưởng thực thi tốt hơn nữa.
- Nhóm 3, bao gồm 2 bước rất quan trọng quyết định “sống chết” của proposal đấy đó là Assess proposals & Review the reviews. Cả 2 bước này nhằm phục vụ mục đích duy nhất đó là giúp các voter ở giai đoạn sau vote cho các dự án đáng được đầu tư. Khác với các tổ chức tập trung, họ sẽ chi tiền cho một team để ngồi khảo sát từng dự án một về ý tưởng đó có phù hợp với hệ sinh thái không, kế hoạch đó có khả thi không, có cách gì để cân đo đong đếm và theo dõi tiến độ của dự án khi nó được fund không. Thì Catalyst project chọn phát triển 2 vị trí là Community Advisor (CA) để review các proposal theo một barem tiêu chí có sẵn và veteran Community Advisor (vCA) để review lại các review của CA có hợp lý không, ổn không. Với tôi, việc phát triển một cộng đồng như thế này sẽ rất tốt cho việc xử lý hàng trăm, thậm chí hàng ngành proposal trong mỗi đợt fund một cách hiệu quả nhất. Bạn thấy đấy, nó là phi tập trung.
Giai đoạn này có 3 bước nhỏ, và chỉ đơn giản là cộng đồng đăng ký để vote cho các dự án thôi. Họ sẽ cần phải có số ADA tối thiểu trong ví của mình để được vote. Và sức ảnh hưởng của họ dựa vào tổng số ADA họ ký gởi. Sau khi vòng fund kết thúc thì số ADA của họ sẽ được trả lại chứ không hề mất đi.
Là giai đoạn cuối cùng của một vòng fund. Cuối giai đoạn này voter và các proposal được duyệt sẽ được thưởng và phân phối tiền cho họ chạy dự án theo kế hoạch. Và tất nhiên, họ phải cập nhật thông tin tiến trình thực thi dự án mỗi 2 tuần cho cộng đồng nắm rõ.
- Những người phát triển dự án phải cố gắng chuẩn bị thật kỹ nội dung và kế hoạch thực thi cho nhiều người xem và đánh giá. Hơn nữa, họ đã có sẵn hướng dẫn rồi, chỉ cần cung cấp đủ thông tin theo hướng dẫn đấy là đã lấy được điểm cơ bản rồi. Khác với những cách kêu vọi vốn khác, bạn không biết nhà đầu tư đấy thích kiểu trình bày gì, hoặc là “vị” của nhà đầu tư đấy là gì. Ở đây, dù ý tưởng bạn có thuộc lĩnh vực nào đi nữa thì vẫn có người đánh giá và giúp bạn hoàn thiện proposal tốt hơn.
- Phù hợp với sự phát triển & nhu cầu của cộng đồng. Các dự án bạn đề xuất đều phải nằm trong một “challenge” và mỗi challenge như vậy đều nói rõ nó ảnh hưởng thế nào đến cộng đồng, đến hệ sinh thái. Nếu ý tưởng đấy không phù hợp thì sẽ bị loại. Và điều này phần này giúp cho dự án được duyệt đánh giá được rằng ý tưởng của họ sẽ có người dùng, sẽ có khách hàng vì nó phù hợp với những gì mà cộng đồng đang cần.
Community Advisor
Vậy rốt cuộc thì một Community Advisor (CA) họ sẽ làm gì?
- Đánh giá proposal
- Xây dựng và phát triển dự án Catalyst tốt hơn
Còn khá nhiều điều thú vị như tôi thấy 3 điều trên là những thứ mà chúng ta có thể cảm nhận được ngay và thấy ý nghĩa cực kì. Tuy nhiên, như tôi nói ở trên. Nó cũng không quá đơn giản mà bạn phải đầu tư.
Đánh giá Góp ý cho proposal
Việc đánh giá proposal của CA được dựa trên một hướng dẫn rất rõ ràng với các tiêu chí rõ ràng. Và tất nhiên bạn phải đánh giá với tinh thần khách quan chứ không phải thấy thích cái ý tưởng đấy, thấy nó hay hay là đánh giá tốt, mà không thích thì đánh giá không tốt. Tôi sẽ trình bày chi tiết hơn trong vlog về công việc CA của tôi trên youtube. Ở đây tôi xin vắn tắt ngắn gọn. Việc đánh giá một dự án được đề xuất trên Ideascale cần phải có cả 3 tiêu chí:
Tiêu chí này nhằm mục đích chính là đánh giá ý tưởng có phù hợp với hướng đi của hệ sinh thái Cardano trong hiện tại và tương lai hay không. Tất nhiên, bạn không thể đánh giá theo cảm tính của mình mà phải dựa vào Challenge Setting mà dự án đấy đề xuất ở trong đấy. Mỗi Challenge setting sẽ có những tiêu chí để xem xét, đánh giá dự án đấy có phù hợp, có “cùng tiếng nói” với challenge đấy không. Ví dụ như challenge đấy để giải quyết các vấn đề về môi trường mà bạn đề xuất một ứng dụng về hẹn hò, thì nó chả liên quan gì cả và sẽ bị đánh điểm thấp ngay.
Dù là ở tổ chức nào đi nữa thì việc đánh giá kế hoạch của một dự án nó có thực thi được không, nó có thực tế để làm không là điều tối quan trọng. Ở phần này bạn sẽ phải đi sâu chi tiết vào bảng kế hoạch mà team dự án viết trong proposal, bạn sẽ đánh giá nó với các tiêu chí nhỏ như roadmap, timeline, budget… rất là chi tiết và cụ thể. Bạn phải thể hiện rõ rằng lời nhận xét của mình về dự án là có lý do rõ ràng. Ví dụ như roadmap đấy nó không hợp lý bởi vì theo kinh nghiệm của bạn ở bước này nó thiếu cái gì, hoặc là kế hoạch này có quá nhiều lỗ hổng mà bạn phải nói cho mọi người rõ ràng rằng nó sẽ là một thiếu xót hoặc gây ra nhiều trở ngại khi thực thi. Và ngoài ra thì việc đánh giá feasibility còn dựa vào những tài liệu mà team cung cấp, thông tin thành viên của team để đánh giá về họ nữa.
Đây là một dự án cộng đồng, và các dự án sẽ được cộng đồng quyết định tài trợ. Vì vậy, cộng đồng cần thấy được dự án chạy thế nào sau khi được tài trợ. Do đó, trong proposal phải có đầy đủ các thông số hoặc những nội dung thể hiện được điều đấy. Việc của CA là cần xác định những yếu tố đó có có không và có hợp lý không, có thể hiện rõ không hay là mập mờ và thiếu xót, khó để theo dõi dự án.
Trông thì có vẻ là dễ, nhiều bạn – ngay cả tôi – lúc đầu cũng nghĩ rằng chỉ cần xem xét các tiêu chí đấy có có không rồi nêu ý kiến và cho điểm thôi. Tuy nhiên không hề đơn giản tí nào. Nếu chỉ đơn giản như vậy thôi thì bạn không thể đi dài với vị trí CA được, và một lý do khác là nếu bạn làm tốt hơn thì mức thưởng của bạn sẽ nhân 3 so với bình thường. Tội gì không cố gắng chứ?
Để là một CA tốt không hề dễ, và một CA xuất sắc và tạo ra giá trị lớn cho hệ sinh thái Cardano thì lại không dễ dàng tí nào.
Trong clip đi sâu về cách hiểu principle của việc CA tôi sẽ chỉ rõ cho bạn thấy rằng điểm khác biệt giữa các mức độ CA khác nhau. Nhưng nói một cách đơn giản thì khi bạn làm CA, bạn chỉ cần:
Xây dựng Phát triển dự án Catalyst tốt hơn
LỜI KẾT
Có lẽ sau bài viết này bạn sẽ quan tâm một tí về dự án, về vị trí CA, về những giá trị mà CA nhận được thực tế thế nào. Tôi sẽ chia sẻ thêm nhiều thứ chi tiết hơn ở những bài blog hoặc vlog khác chứ bài tới đây là dài lắm rồi, đọc buồn ngủ lắm. Và nếu có gì thắc mắc thì bạn cứ comment ở đây, tôi khuyến khích chat ở đây để mọi người cùng thấy - cùng thảo luận. Hoặc có gì thầm kín thì liên hệ trực tiếp với tôi qua facebook là được, tôi sẽ cố gắng trả lời bạn trong vòng 12h chứ nhiều khi không trả lời liền được.
